Περιλήψεις τεύχους 1/1985 (1)

Χάρης Ξανθουδάκης

Ηχόχρωμα: οι απαρχές της έννοιας

Πότε και κάτω από ποιες συνθήκες γεννήθηκε η έννοια «ηχόχρωμα»; Το ερώτημα είναι διπλά σημαντικό για την ιστορία της μουσικής, αν με την έκφραση «ιστορία της μουσικής» εννοήσουμε όχι μόνο την απαρίθμηση των δεδομένων, λίγο-πολύ επιφανειακών, που συνιστούν μια μουσική πραγματικότητα (συνθέτες, έργα, στυλ, εκδηλώσεις, θεσμοί, φόρμες, μουσικοθεωρητικοί όροι) στη χρονική τους διαδοχή, αλλά ακόμη (και θα έλεγα: κυρίως) την εξέλιξη των μουσικών εκφραστικών μέσων, της μουσικής «γλώσσας» – στην ευρύτερη σημασία της, που περιλαμβάνει και το «μουσικό υλικό».
Ακολουθώντας τη σημασιολογική εξέλιξη του γαλλικού όρου μέσα από ένα πλήθος γενικών και μουσικών λεξικών, το άρθρο επιχειρεί να καταδείξει ότι:
α) Το ηχόχρωμα ως τεχνικός όρος εμφανίζεται για πρώτη φορά στο άρθρο του J.-J. Rousseau για την Εγκυκλοπαίδεια του Diderot και του DAlembert και η χρήση του γενικεύεται μετά την καταχώρησή του στο Dictionnaire de musique.
β) Αυτός ο αφηρημένος νεολογισμός έγινε κοινά αποδεκτός και αφομοιώθηκε από ή μεταφράστηκε σε άλλες γλώσσες μόνο κατά το 19ο αιώνα, αφού η μουσική πρακτική κατέστησε πλέον την έννοια (και, κατά συνέπεια, τον αντίστοιχο όρο) θεωρητικό ισοδύναμο μιας λειτουργικής και, επομένως, σαφώς προσδιορισμένης μουσικής πραγματικότητας.

© Περιοδικό «Μουσικολογία»