Περιλήψεις τεύχους 2/1985 (2)

Ο αρχαιοελληνικός μουσικός νόμος, ο βυζαντινός ήχος και η ινδική ράγκα

Όπως συμπεραίνεται από αρχαίες ελληνικές πηγές, οι μουσικοί νόμοι ήταν αρχικά ένα είδος απλών μελωδικών αρχέτυπων, με βάση τα οποία ψάλλονταν διάφορα ποιήματα αφιερωμένα στους θεούς. Βαθμιαία, τα αρχέτυπα αυτά εξελίχθηκαν σε σύνθετες και πολύπλοκες συνθέσεις που ταξινομούνται με διάφορους τρόπους. Η μουσική θεωρία έθετε τα όρια που περιόριζαν την καλλιτεχνική πραγματοποίηση των ιδανικών, άυλων αρχέτυπων. Έθετε επίσης τις αμοιβαίες παραχωρήσεις ανάμεσα στη σταθερότητα και την πειθαρχία των μουσικών νόμων, αφενός, και την καλλιτεχνική ελευθερία, αφετέρου.

Οι νόμοι σχετίζονται με τα «αυτόμελα τροπάρια» της βυζαντινής μουσικής. Πάνω στη μελωδία των «αυτόμελων» ψάλλονταν διάφοροι ψαλμοί που ονομάζονταν «προσόμοια». Αντίστοιχα φαινόμενα υπάρχουν και στη δημοτική μουσική και ειδικότερα της Κρήτης. Οι βυζαντινού ήχοι (τρόποι) σχετίζονται με την πιο αναπτυγμένη φάση στη χρήση των νόμων, όπως άλλωστε και ορισμένες πρακτικές που ακολουθούνται από την ηπειρώτικη δημοτική μουσική.

Συγγενής με τους ήχους και τους νόμους – ως προς τη βασική σύλληψη – είναι η ράγκα της κλασικής ινδικής μουσικής. Πρόκειται για επεξεργασμένες και πολύπλοκες συνθέσεις οι οποίες βασίζονται σε ένα είδος αυτοσχεδιασμού που περιορίζεται από τους αυστηρούς κανόνες της ράγκα.

© Περιοδικό «Μουσικολογία»