Περιλήψεις τεύχους 2/1985 (2)

Μερικές παρατηρήσεις πάνω στα βασικά διαστήματα της ελληνικής και ανατολικής μουσικής

Σε ολόκληρη την ιστορία της ελληνικής μουσικής θεωρίας έχουν χρησιμοποιηθεί δύο μέθοδοι για τον υπολογισμό των διαστημάτων:

1. Η πολλαπλασιαστική-γεωμετρική, σύμφωνα με την οποία τα διαστήματα εκφράζονται ως λόγοι των μηκών της χορδής ή – αντίστροφα – των συχνοτήτων τους.
2. Η προσθετική-αριθμητική, όπου η οκτάβα διαιρείται σε ίσες ελάχιστες μονάδες.

Οι δύο αυτές μέθοδοι, σε παράλληλη χρήση από την αρχαιότητα, έχουν δημιουργήσει σοβαρή σύγχυση. Έχει παρατηρηθεί ότι στα διαστήματα του διατονικού τετράχορδου – της βάσης των μουσικών συστημάτων της αρχαίας Ελλάδας, του Βυζαντίου και γενικότερα των ανατολικών πολιτισμών – αποδίδονταν ήδη από τον Πυθαγόρα ή τον Αριστόξενο διαφορετικές αξίες, οι οποίες ποικίλουν ανάλογα με τη μέθοδο υπολογισμού. Παρόμοιες ασυμφωνίες παρατηρούνται ανάμεσα στις αξίες που αποδίδουν στα διαστήματα ο Χρύσανθος της Μαδύτου και η Επιτροπή του Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης το 1881.

Η διαίρεση της οκτάβας σε 53 υποδιαιρέσεις (του τετράχορδου σε 22) που αποδίδεται στον Mercator (17ος αιώνας) είναι η μοναδική που επιτρέπει τη σχεδόν τέλεια σύμπτωση των δύο μεθόδων. Η μέθοδος αυτή, που υιοθετήθηκε από τους Τούρκους, συνέβαλε στο να διαμορφώσουν μια συνεπή και σαφή μουσική θεωρία. Άλλωστε, αποτελεί μια ένδειξη του γεγονότος ότι τα πυθαγόρεια και τα φυσικά διαστήματα έχουν μέχρι σήμερα κυριαρχήσει στη μουσική πρακτική της ανατολής.

© Περιοδικό «Μουσικολογία»