Περιλήψεις τεύχους 9 (1997)
Βιβλιοπαρουσίαση

Studien zur Μusikgeschichte. Eine Festschrift für Ludwig Finscher, Bärenreiter, Kassel 1995 (με συνεργασία της Kara Κusan-Windwehk).
Παρουσίαση: Όλυ Ψυχοπαίδη-Φράγκου

Με αφορμή τον εορτασμό των εξήντα πέντε χρόνων του Ludwig Finscher αναπτύσσεται στον τόμο αυτό, μέσα από τα άρθρα ογδόντα τεσσάρων επιστημόνων της προηγούμενης και της νεώτερης γενεάς, μια ιδιαίτερα πλούσια θεματική της ιστορικής μουσικολογίας που αρχίζει από τον πρώιμο Μεσαίωνα και καταλήγει στη σύγχρονη εποχή (ως τους Bartók, Casella, Στραβίνσκυ, Schönberg, Adorno). Χαρακτηριστικό των περισσότερων άρθρων είναι η στενή σχέση τους με πεδία και θέματα, τα οποία ερευνήθηκαν ή προωθήθηκαν ως αφορμές έρευνας από το ίδιο το τιμώμενο πρόσωπο. Κατεξοχήν εκπρόσωπος της μουσικοϊστορικής κατεύθυνσης της έρευνας, ο L. Finscher βοήθησε να διευρυνθούν τα όρια της κατεύθυνσης αυτής προς τις πλέον σύγχρονες διαστάσεις και μεθοδολογίες.

Ένα κοινό σημείο των περισσότερων συμβολών του τόμου αποτελεί το δημοκρατικό πνεύμα, η κοινωνική και πολιτική υπευθυνότητα, καθώς και η τάση να συντεθούν ακριβέστατες ιστορικο-φιλολογικές μέθοδοι με κοινωνιολογικά περιεχόμενα. Τα χαρακτηριστικά αυτά θέτουν τη μουσικολογία – τη συντηρητική αυτή αυστηρή επιστήμη – στην πρωτοπορία του κύκλου των ιστορικο-φιλολογικών επιστημών.

Ως κοινά «μοντέρνα» χαρακτηριστικά των μεθοδολογιών σε πολλά άρθρα παρατηρούνται:

1. Η τάση διασύνδεσης της μουσικής με άλλα κοινωνικά και καλλιτεχνικά πεδία.
2. Η διασύνδεση με σύγχρονες τάσεις της αισθητικής, της γλωσσολογίας και της ανάλυσης.
3. Στα άρθρα με περιεχόμενο την ανάλυση και ερμηνεία έργων, η εξέταση κυρίως της «απόλυτης» μουσικής υπό το πρίσμα λογοτεχνικοκριτικών εννοιών που παραπέμπουν σε σημασιολογικές διαστάσεις των έργων.
4. Η συγκριτική αναφορά και η κριτική τοποθέτηση των έργων στην ιστορία των ειδών, των μορφών και του ύφους, μέθοδος που αποτελεί τη δύναμη της γερμανικής μουσικολογίας.

Θα χρειαζόταν μια ολόκληρη ομάδα μουσικολόγων για μια κριτική συζήτηση ενός τέτοιου τόμου, πράγμα το οποίο άλλωστε δεν θα ήταν δυνατό, παρά μόνο μέσα στο πλαίσιο επί μέρους εξειδικευμένων ερευνών σε παρόμοιες θεματικές. Η παρουσίαση του τόμου αυτού εκθέτει τα σημαντικότερα προβλήματα που προσεγγίζονται από τα διάφορα άρθρα, όπως είναι το πρόβλημα απόδοσης περιεχομένου διαφορετικού από τις προθέσεις του συνθέτη, τα προβλήματα και οι αντιφάσεις της ακαδημαϊκής διδασκαλίας της Μουσικής Θεωρίας, καθώς και η σύνδεσή τους με τις αντιφάσεις ανάμεσα στη θεωρία των βαθμίδων και τη λειτουργική αρμονία, οι σχέσεις της μουσικής ανάλυσης με τα άλλα πεδία – όπως η φιλοσοφία, τα μαθηματικά, η λογική, η φυσική, η γλωσσολογία, η ψυχανάλυση – η προβληματική των αισθητικών κρίσεων στην παράδοση του Διαφωτισμού και πολλά άλλα.

Η βιβλιοπαρουσίαση ολοκληρώνεται με ξεχωριστή αναφορά στο άρθρο του Αndreas Jaschinsky για τη νέα έκδοση του μεγάλου γερμανικού λεξικού Die Musik in Geschichte und Gegenwart, την εκδοτική ευθύνη του οποίου έχει αναλάβει ο L. Finscher, ως διάδοχος του επιφανούς μουσικολόγου Fr. Blume. Ιδιαίτερη αναφορά γίνεται στο νέο πνεύμα που διακρίνει την καινούργια έκδοση από την παλιά. Το νέο αυτό πνεύμα ενισχύεται και από την τάση να φωτίζονται τα ίδια αντικείμενα σε διαφορετικά άρθρα από διαφορετικές πλευρές, καθώς και από τη μεθοδολογική αρχή μιας ταυτόχρονα ιστορικής, όπως και συστηματικής εισαγωγής στα αντικείμενα. Στόχος των εκδοτών αποτελεί να συμπεριλαμβάνονται ειδικές γνώσεις από συγγενείς επιστήμες, είτε φιλολογικές είτε φυσικομαθηματικές, καθώς και λήμματα που αφορούν την ιστορία της μουσικής από τον 19ο αιώνα και μετά, περιοχών που είχαν θεωρηθεί «περιφερειακές» ή και «περιθωριακές». Οι εκδότες ήταν υποχρεωμένοι να ανταποκριθούν όχι μόνο στις απαιτήσεις του σημερινού συσσωρευμένου πληροφοριακού υλικού, αλλά και στην ταχύτητα με την οποία εξελίσσονται νέα πλέγματα ερευνών που παραπέμπουν στο μέλλον. Πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα εκδοτικά επιτεύγματα της σύγχρονης μουσικολογίας, δεδομένου ότι οι αρχές που ακολουθεί ως προς τα άρθρα του δεν περιορίζονται στο να ενημερώνουν για την ολοκληρωμένη γνώση, αλλά επιδιώκουν κυρίως να δίνουν αφορμές για την ενασχόληση με νέα αντικείμενα.

© Περιοδικό «Μουσικολογία»