Το υπό παρουσίαση βιβλίο, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1951 στη Βιέννη, αποτέλεσε και αποτελεί ακόμα και σήμερα ένα σημαντικό σταθμό στην εξέλιξη της ευρωπαϊκής μουσικολογίας, ιδιαίτερα στο πεδίο της μουσικής ανάλυσης.Ο Erwin Ratz γεννήθηκε στο Γκρατς της Αυστρίας το 1898 και πέθανε στη Βιέννη το 1973. Μαθητής του Adler στη μουσικολογία και του Schoenberg στην ανάλυση και τη σύνθεση, ο Ratz είχε όλες τις δυνατότητες να αντιμετωπίσει τη μουσική πολύπλευρα: όχι μόνο ως μουσικολόγος, αλλά έμμεσα και ως συνθέτης, λόγω της στενής του επαφής με το μεγάλο συνθέτη και δάσκαλο Arnold Schoenberg (1874-1951). Όταν ο Schoenberg φεύγει για το Βερολίνο το 1925, ο Ratz συνεχίζει τα μαθήματα σύνθεσης με τον Anton Webern (1883-1945), με τον οποίο συνδέεται φιλικά επί μακρό χρονικό διάστημα, μέχρι το θάνατο του τελευταίου το 1945. Τόσο η σύνδεσή του με τους συνθέτες της Δεύτερης Σχολής της Βιέννης, όσο και οι ιδιότητές του ως προέδρου της εταιρείας Gustav Mahler και του αυστριακού τμήματος της Διεθνούς Εταιρείας Νέας Μουσικής, καθώς και ως καθηγητή θεωρίας της Μουσικής Ακαδημίας της Βιέννης, είναι γεγονότα που δείχνουν τη βαθύτερη σχέση του με τον πνευματικό και καλλιτεχνικό κόσμο της Βιέννης των αρχών του αιώνα.
Η πνευματικότητα και η βαθυστόχαστη σκέψη του Ratz εκδηλώνονται ήδη από την πρώτη παράγραφο του προλόγου του βιβλίου του Εισαγωγή στη μουσική μορφολογία, όπου ο συγγραφέας παραθέτει το περίφημο απόσπασμα του Goethe: «την ύλη τη βλέπει ο καθένας ενώπιόν του, το περιεχόμενο το βρίσκει μόνο εκείνος που έχει κάποια σχέση μ’ αυτό και η μορφή είναι μυστικό για τους περισσότερους» (σ. 7). Σκοπός της μορφολογίας και ιδιαίτερα της λειτουργικής μορφολογίας είναι ακριβώς η αναζήτηση αυτού του μυστικού, το οποίο, σε τελευταία ανάλυση, ανάγει μια συγκεκριμένη μορφή σε πραγματικό έργο τέχνης.
Ο Ratz δεν προβαίνει απλώς σε αναλύσεις συγκεκριμένων έργων, αλλά προσπαθεί διαμέσου της λειτουργικής μορφολογίας να διδάξει «…την αναγνώριση των μοναδικών και μεγάλων στα έργα των δασκάλων», γεγονός που γίνεται εφικτό μόνο με την ενασχόληση με το έργο των μεγάλων συνθετών, όπως αυτό διαμορφώνεται μέσα στην ιστορική συνέχεια και ενότητα της δυτικοευρωπαϊκής παράδοσης. Ο υπότιτλος του βιβλίου,
Οι μορφολογικές αρχές που διέπουν τις
ενβανσιόν και τις φούγκες του J. S. Bach και η σημασία τους για τη συνθετική τεχνική του Beethoven, δηλώνει αυτή ακριβώς την ιστορική συνέχεια από τον Βach στον Beethoven, συνέχεια η οποία εκδηλώνεται διαμέσου διαφορετικών εκ πρώτης όψεως μορφών, αλλά που διέπεται από τις ίδιες θεμελιώδεις μορφολογικές και πνευματικές αρχές: το πνευματικό (μουσικό) περιεχόμενο του έργου εκδηλώνεται διαμέσου της μορφής, μόνο όταν τα επιμέρους συστατικά αυτής της μορφής, συνεργαζόμενα κατά λειτουργικό τρόπο μεταξύ τους και δημιουργώντας μια μοναδική για το εκάστοτε έργο ενότητα, είναι ικανά να αναδείξουν αυτό το περιεχόμενο σε κάθε σημείο της εξέλιξης του έργου.
Κλείνοντας αυτή τη σύντομη παρουσίαση, θεωρούμε υποχρέωσή μας να προσθέσουμε ότι το εν λόγω βιβλίο, που απευθύνεται τόσο σε μουσικολόγους όσο και σε συνθέτες, αποτελεί σημείο αναφοράς για όποιον θελήσει να εισχωρήσει σε βάθος στη μουσική μορφολογία και τη μουσική ανάλυση, αφού μας εισάγει στα μυστικά των διαδικασιών της σύνθεσης και μάλιστα μέσα από τα έργα συνθετών όπως των Bach και Beethoven.
| © Περιοδικό «Μουσικολογία» |