Περιλήψεις τεύχους 14 (2000)

Μάρκος Τσέτσος

Η «Τέταρτη Συμφωνία» του Dmitri Shostakovich: απόπειρα ερμηνείας ενός σκοτεινού έργου

Το άρθρο θέτει στο επίκεντρό του την αναλυτική διάσταση του έργου, προβαίνοντας σε αισθητικο-ιδεολογικές διασυνδέσεις και στις υφολογικές και αναπόφευκτα κοινωνιολογικές προεκτάσεις τους. Με τον τρόπο αυτό, το έργο του Σοστακόβιτς προβάλλεται ως έργο κομβικής σημασίας για σύγχρονες προεκτάσεις της αισθητικής και συνδέεται με τα ζητήματα μιας «εφαρμοσμένης» Αισθητικής Θεωρίας, ως προβληματισμός για τη σχέση φιλοσοφικο-αισθητικών εννοιών προς μια σύγχρονη αντίληψη έργων από την πλευρά μιας «μη-συστημικής» λογικής. Η λογική αυτή αναπτύσσεται με αφετηρία ένα συνθετικό φαινόμενο κατεξοχήν «αινιγματικό» μορφολογικά, απόλυτα «σύγχρονο» και μοναδικό ως προς το χαρακτήρα αποδόμησης και κλασικού «αντι-έργου» στη σύγχρονη μουσική φιλολογία, το οποίο ως μη-προγραμματικό παραπέμπει στη βαθύτερη σχέση του μουσικού προς το «εξωμουσικό» από κοινωνικο-φιλοσοφική άποψη.
Ο συγγραφέας προτείνει ένα νέο φάσμα προσέγγισης ενός έργου, το οποίο φαίνεται να θέτει με ένα μοναδικό τρόπο ερωτηματικά σχετικά με τις παραδοσιακές συνθετικές και αισθητικές αξίες. Σύμφωνα με το επιχείρημα του συγγραφέα, αυτό μπορεί να αποτελεί τη βαθύτερη αιτία για την εικοσιπεντάχρονη απόσυρση του έργου και όχι μόνο η πολιτική κατάσταση της εποχής: η Τέταρτη Συμφωνία είναι πρώτα απ όλα ένα αίνιγμα αποδοχής.
Η αισθητική ερμηνεία της συμφωνίας στηρίζεται στην προτεινόμενη ιστορικο-φιλοσοφική αντίληψη για το «μηδενισμό», ο οποίος θεωρείται από τη νιτσεϊκή άποψη, δηλαδή ως απόρριψη των ιδιαίτερων ηθικών και μεταφυσικών αξιών της εποχής του «κοπαδιού». Η ανάλυση δεν προχωρά από την άποψη των εξωμουσικών περιεχομένων, αλλά από την άποψη της μουσικής μορφής με τα ιδιαίτερα εκφραστικά περιεχόμενά της. Το άρθρο επικεντρώνεται στα μεθοδολογικά προβλήματα που αφορούν τη μεσολάβηση μιας ιστορικο-φιλοσοφικής αντίληψης από μουσικές εκφραστικές μορφές και στους ειδικότερους όρους της μεσολάβησης αυτής. Επίσης, πραγματεύεται τις πιο πρόσφατες – γερμανικές, κυρίως – προσπάθειες ερμηνείας.

© Περιοδικό «Μουσικολογία»