Γιάννης Α. Παπαϊωάννου – Ίων Ζώτος: ο δάσκαλος και ο μαθητής μελοποιούν Κ. Π. Καβάφη
Ο Γιάννης Ανδρέου Παπαϊωάννου οριοθετεί την έναρξη της ύστερης περιόδου της συνθετικής του δημιουργίας το 1966, χρονιά κατά την οποία ο Ίων Ζώτος ξεκινά τις σπουδές του κοντά στο μεγάλο δάσκαλο και συνθέτη, ενώ παράλληλα μελετά λογοτεχνία στα Πανεπιστήμια του Καίμπριτζ και του Μπέρμιγχαμ και διδάσκει λογοτεχνία στο αγγλικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών. Κοινό στοιχείο δασκάλου και μαθητή ήταν η αγάπη τους για τη λογοτεχνία, με αποτέλεσμα στην εργογραφία και των δύο να απαντώνται δεκάδες μελοποιημένοι στίχοι σημαντικών ελλήνων και ξένων ποιητών.
Στην παρούσα εισήγηση επιχειρείται μια παράλληλη σφαιρική προσέγγιση της μελοποίησης του αλεξανδρινού ποιητή Κ. Π. Καβάφη από τον Γ. Α. Παπαϊωάννου και τον Ίωνα Ζώτο, αποσκοπώντας στη διατύπωση γενικών συμπερασμάτων σχετικών με το ρόλο του οργανικού μέρους, τις αλλαγές των μετρικών ενδείξεων, το tempo, τον τρόπο μελοποίησης και τη δομή των έργων. Επιπλέον, σκιαγραφείται σε γενικές γραμμές το ιστορικό πλαίσιο, για τη σύνθεση του οποίου γίνονται αναφορές σε εκτελέσεις και σε στοιχεία που αφορούν στη ζωή και το ευρύτερο έργο των συνθετών. Τέλος, διατυπώνονται οι κοινές αλλά και οι εντελώς διαφορετικές συνθετικές αντιλήψεις που ενστερνίστηκαν οι δύο δημιουργοί για να αποδώσουν τον Κ. Π. Καβάφη. Ενδεικτικά παραδείγματα διαφορετικής σύλληψης του καβαφικού έργου από το δάσκαλο και το μαθητή είναι: α) το έργο Ηχητικές γκραβούρες κατά Καβάφη του Ίωνος Ζώτου, στο οποίο ο συνθέτης δεν μελοποιεί Καβάφη αλλά δημιουργεί μία σπονδυλωτή οργανική σύνθεση για πιάνο, εμπνευσμένη από επτά διαφορετικά ποιήματα, σε αντίθεση με τον Παπαϊωάννου, ο οποίος δε συνέθεσε αντίστοιχη αποκλειστικά οργανική σύνθεση, και β) η λυρικοδραματική σκηνή Ποιητής μονολογών, στην οποία ο Ζώτος συνδυάζει ποιητικά και πεζά κείμενα του Καβάφη· την ιδέα της μελοποίησης διαφορετικών ποιημάτων για τη σύνθεση κύκλου μέχρι τριών τραγουδιών υιοθετεί και ο Παπαϊωάννου, αλλά σε κανένα έργο του δεν επιχείρησε την συνύπαρξη ποιητικού και πεζού λόγου.
© Περιοδικό «Μουσικολογία»