Το τεύχος 21 του περιοδικού Μουσικολογία αφιερώνεται στον Ίωνα
Ζώτο, ιδρυτικό μέλος του από το 1985, μέλος της
Συντακτικής του Επιτροπής και υποστηρικτή
του ώς το τέλος της ζωής του. Δεν υπάρχει
τεύχος του περιοδικού που να μην
συμπεριλαμβάνει κείμενα του Ίωνα, ούτε
εκδηλώσεις του περιοδικού, στις οποίες ο
ίδιος να μην έχει λάβει μέρος με σημαντικές
συμβολές του πεδίου του. Υπήρξε ο ιδανικός
ιστορικός μουσικολόγος: ειδικευμένος όχι
μόνον στην μουσικολογία και στην σύνθεση,
αλλά και στην φιλολογική επιστήμη. Στα
κείμενά του συνδύαζε τις γνώσεις του για
τις λογοτεχνίες των κύριων ευρωπαϊκών
γλωσσών με τον πλούτο της διεθνούς μουσικής
δημιουργίας. Η όπερα υπήρξε προνομιακό του
πεδίο, όπως και όλα τα φωνητικά είδη αλλά
και τα οργανικά. Όντας Καθηγητής Ιστορίας
της Μουσικής και από τα ιδρυτικά μέλη του
Τμήματος Μουσικών Σπουδών του
Πανεπιστημίου Αθηνών, απέδωσε μεγάλο έργο,
που είναι νωρίς ακόμη να το εκτιμήσουμε
ακριβώς. Από τα ιδρυτικά, επίσης, μέλη του
Τομέα Ιστορικής και Συστηματικής
Μουσικολογίας του Τμήματος Μουσικών
Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, υπό την
αιγίδα του οποίου εκδίδεται το τελευταίο
διάστημα το περιοδικό Μουσικολογία,
δεν πρόλαβε να γίνει και ιδρυτικό μέλος της
προσφάτως ιδρυθείσας Ελληνικής
Μουσικολογικής Εταιρείας (ΕΜΕ). Ώς τώρα,
κείμενα αφιερωμένα στην μνήμη του
δημοσιεύθηκαν στο περιοδικό Πολύτονον
και στην εφημερίδα του Πανεπιστημίου
Αθηνών Εδώ
Πανεπιστήμιο (1.3.2011), ενώ από το Τμήμα του,
σε συνεργασία και με το Τμήμα Μουσικών
Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου
Θεσσαλονίκης, αφιερώθηκε στην μνήμη του η
Διημερίδα με τίτλο «Όψεις μουσικής
ιστοριογραφίας», η οποία έλαβε χώρα στο
Κεντρικό Κτήριο του Πανεπιστημίου Αθηνών
στις 15-16 Δεκεμβρίου 2011. Το συμπόσιο αυτό
έκλεισε με συναυλία στην Αίθουσα Τελετών,
που του αφιέρωσαν οι καλλιτέχνες και
συνεργάτες του Κώστας Μαυρογένης (διδάκτοράς
του), Μαρία Μαρκέτου (υποψ. διδάκτοράς του),
Θεόδωρος Γιατράς, Κίμων Μαραγκουδάκης και η
πιανίστα και Δρ. Φιλοσοφίας Χαρά Τόμπρα με
το «Πρελούδιο» και το «Μενουέττο» από το
έργο του Σουίτα μπαρόκ,
το οποίο ήταν αφιερωμένο από τον Ίωνα Ζώτο
στην ίδια. Ακούσθηκαν επίσης το κομμάτι για
φλάουτο και πιάνο «Γκρίζα» από τον κύκλο Ποιητής μονολογών, αφιερωμένο στον
Θεόδωρο Γιατρά, και το «Απ’ τες εννιά» από
τον κύκλο Gravures sonores (αμφότερα
εμπνευσμένα από την ποίηση του Καβάφη), ενώ
το συγκινητικό αυτό μουσικό αφιέρωμα
έκλεισε με το Funérailles
του Liszt, που ερμήνευσε ο φίλος του, διεθνώς
διακεκριμένος πιανίστας, Ομότιμος
Καθηγητής του Πανεπιστημίου της Αριζόνας,
Nicholas Zumbro, ο οποίος ταξίδεψε και ήρθε από την
Αμερική για να τον τιμήσει με το παίξιμό του.
Εδώ δημοσιεύονται όλες
σχεδόν οι συμβολές του συμποσίου.
Αναφέρουμε τα ονόματα των συγγραφέων με
αλφαβητική σειρά: Μαρία Αλεξάνδρου, Γιώργος
Βλαστός, Ούρσουλα Βρυζάκη, Ηλίας
Γιαννόπουλος, Γιώργος Ζερβός, Κώστας
Καρδάμης, Θεόδωρος Κίτσος, Σοφία Κοντώση,
Αντώνης Ι. Κωνσταντινίδης, Κατερίνα Λεβίδου,
Νίκος Μαλιάρας, Γιάννης Μπελώνης, Νικόλαος
Μπούκας, Μαρία Ντούρου, Ιωάννης
Παπαθανασίου, Μαντώ Πυλιαρού, Γεώργιος
Ρουσόπουλος, Καίτη Ρωμανού, Αναστασία Σιώψη,
Άλκηστις Σουλογιάννη, Ιάκωβος Σταϊνχάουερ,
Αθανάσιος Τρικούπης, Μάρκος Τσέτσος,
Γιώργος Φιτσιώρης, Ιωάννης Φούλιας, Κώστας
Χάρδας, Ολυμπία Ψυχοπαίδη-Φράγκου.
Εξαίρεση αποτελεί η
συμπερίληψη στο Α΄ μέρος του τεύχους αυτού
ενός μικρού, ενδιαφέροντος κειμένου στα
γαλλικά, της φίλης και συνεργάτιδος του
Ίωνα (επίσης Αλεξανδρινής) Ιωάννας
Κωνσταντουλάκη-Χάντζου, Καθηγήτριας «Συγκριτικής
Γαλλικής Φιλολογίας» στο Πανεπιστήμιο
Αθηνών, η οποία ατυχώς, απουσιάζοντας από
την Αθήνα, δεν μπόρεσε να λάβει μέρος στο
συμπόσιο. Το άρθρο αυτό, αναφερόμενο σε
σχέσεις λογοτεχνίας και μουσικής, τιμά και
τις δύο πλευρές του αισθητικού πλαισίου του
έργου του Ίωνα Ζώτου. Για τα περιεχόμενα
πολλών συμβολών παραπέμπουμε στο
εισαγωγικό κείμενο της Ο. Ψυχοπαίδη-Φράγκου.
Ο προσεκτικός αναγνώστης
θα αντιληφθεί ορισμένες μετατοπίσεις στα
ονόματα του εσωφύλλου με τις ιδιότητες και
αρμοδιότητες των μελών του περιοδικού. Πριν
απ’ όλα, προστέθηκε χωριστά η ομάδα των
Ιδρυτικών Μελών του (από το αρχικό τεύχος
του 1985), τα οποία διαδραμάτισαν θεμελιακό
ρόλο για την ύπαρξη και την συνέχισή του: το
περιοδικό, τιμώντας την ιστορία του, θεωρεί
δίκαιο να αναφέρονται χωριστά οι
πρωτεργάτες του, σήμερα που ο κύκλος των
μελών του, εμπλουτισμένος με πολλούς
νεότερους μουσικολόγους, ξεπερνά τα
τριάντα, ενώ εν τω μεταξύ έχει εγκαθιδρυθεί
στην γενική συνείδηση ως το πλέον έγκυρο
όργανο της μουσικολογίας στην Ελλάδα. Η
επόμενη αλλαγή γίνεται για λόγους δίκαιου
και ρεαλιστικού καταμερισμού των
ενεργητικών συμμετοχών και αρμοδιοτήτων
των μελών του και αφορά στην επανεισαγωγή
του χαρακτηρισμού «Συντακτική Επιτροπή»
αντί του πιο ευλύγιστου «Γραμματεία
Σύνταξης» που εισήχθη το 1997 και διατηρήθηκε
ώς σήμερα, προκειμένου να συμπεριληφθούν
και νεότεροι μουσικολόγοι ανεξαρτήτως των
τυπικών ιδιοτήτων τους. Όπως αποφασίσαμε, η
σημερινή «Συντακτική Επιτροπή»,
υποδηλώνοντας μία πιο συμπαγή ομάδα
συνδιοίκησης του περιοδικού με αρμοδιότητα
την κρίση για την τελική επιλογή των
κειμένων κάθε τεύχους και την λήψη
αποφάσεων για την εξέλιξη του περιοδικού
και τις εκδηλώσεις του, αποτελείται μόνον
από μέλη Δ.Ε.Π., δεδομένου ότι πάντα
επιθυμούσαμε να συνδέεται το περιοδικό με
τα περιεχόμενα των πανεπιστημιακών σπουδών.
Δημιουργήσαμε έτσι μία ακόμη ομάδα με τον
χαρακτηρισμό «Ομάδα Στήριξης», που
αποτελείται από μουσικολόγους, οι οποίοι
συνεισφέρουν πολύτιμη τεχνική, κυρίως,
στήριξη στο περιοδικό (επιμέλεια, πιθανόν
σύνταξη καταλόγων βιβλιογραφίας, προτάσεις
υλικού και εκδηλώσεων, ορισμένες
συνεννοήσεις κ.ά.).
Το περιοδικό Μουσικολογία
συμπεριέλαβε ήδη από την ίδρυσή του στους
αρχικούς του στόχους, αν και οι συνθήκες δεν
είχαν ακόμα ωριμάσει (τα Τμήματα Μουσικών
Σπουδών δεν είχαν ακόμα ιδρυθεί, οι
μουσικολόγοι ήταν ελάχιστοι κ.λπ.), την
μελλοντική ίδρυση μιας ελληνικής εταιρείας
μουσικολογίας. Για του λόγου το αληθές, αλλά
και την νοσταλγία για την εποχή εκείνη και
για όσους δεν βρίσκονται πια κοντά μας,
παραθέτουμε τους αρχικούς στόχους του
περιοδικού, όπως δημοσιεύθηκαν στην πρώτη
ευρύτερη παρουσίασή του από τον τύπο (στην
εφημερίδα Τα Νέα, 4 Ιουνίου 1988 / Αρχείο Μουσικολογίας):
«[…] η Μουσικολογία
συγκέντρωσε τους ειδικούς από τον χώρο της
έρευνας και της μουσικολογίας […] που
αποτελούν το επιστημονικό δυναμικό της
χώρας και θα μπορούσαν μελλοντικά να
αποτελέσουν τον πυρήνα μιας “Ελληνικής
Εταιρείας Μουσικολογίας”. […] Το περιοδικό
δεν άσκησε ούτε ασκεί άμεση “μουσική
πολιτική” […]. Αποτελεί ένα θετικό βήμα για
την προώθηση εξειδικευμένων δυνάμεων στην
μουσικολογική έρευνα, καλύπτοντας το κενό
που υπάρχει στον εκδοτικό χώρο σοβαρών
περιοδικών μουσικής […]. Έτσι φαίνεται ότι η
παρουσία του και μόνον αποτελεί μουσική
πολιτική […]».
Έκτοτε,
η Μουσικολογία, στα 27
χρόνια της κατά καιρούς «αργής, αλλά
σταθερής» της παρουσίας, έβαλε πράγματι το
λιθαράκι της στην δημιουργία επιστημονικού
και ερευνητικού δυναμικού, ενώ με την
ίδρυση των Τμημάτων Μουσικών Σπουδών
απέκτησε και το ακαδημαϊκό πλαίσιο της
πρόσληψής της και έτσι μπόρεσε να οργανώσει
και τα δύο πρώτα μεγάλα Διεθνή Συνέδρια
Μουσικολογίας στην Αθήνα, καθώς και να
λάβει εποικοδομητικά μέρος στην δημόσια
συζήτηση για την πολιτική στην Ανώτατη
Παιδεία. Οι νεότεροι μουσικολόγοι –
απόφοιτοι κυρίως των Τμημάτων Μουσικών
Σπουδών – μπορούν πλέον να κινούνται και να
δημοσιεύουν σε διάφορους θεσμούς και
εκδόσεις, εδώ και στο εξωτερικό, ενώ το
περιοδικό Μουσικολογία,
εκφράζοντας τις σημερινές ανάγκες,
προσαρμόζεται πρωτίστως στις συνθήκες του
σύγχρονα διαμορφωμένου ακαδημαϊκού χώρου.
Το αν θα συνδεθεί με την πρόσφατα ιδρυθείσα
Ελληνική Μουσικολογική Εταιρεία, στης
οποίας τα ιδρυτικά μέλη ανήκουμε
ταυτόχρονα πολλοί από το περιοδικό μας,
επειδή μόλις τώρα διαμορφώνεται ένα νέο
θεσμικό πλαίσιο, θα είναι μία απόφαση για το
μέλλον.
| © Περιοδικό «Μουσικολογία» |