Η θέση της ιστορίας της λόγιας νεοελληνικής μουσικής στον ευρωπαϊκό ορίζοντα (η εξέλιξη της έρευνας στο δίπτυχο κέντρο [κεντρική Ευρώπη] – περιφέρεια)
Συνηθίζουμε να μιλάμε για ιστορία των τεχνών στην Ευρώπη, για ιστορία της έντεχνης ευρωπαϊκής μουσικής, θεωρώντας ότι σε όλα τα γεωγραφικά μήκη της υπάρχουν κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά, τα οποία εξελίσσονται μέσα σε μια γραμμική χρονική πορεία, δημιουργώντας αφηγήσεις στο χρόνο και αισθητικές τομές στο χώρο, που μπορούν να θεωρηθούν ότι διέπονται από κάποιες σημαντικές κοινές αρχές, αυτές του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Γενικότερα, όμως, σε όλο το φάσμα της ιστορικής ανάπτυξης της έννοιας της ευρωπαϊκής πολιτισμικής ταυτότητας βάραινε περισσότερο το δυτικό σκέλος της και λιγότερο, ή σχεδόν καθόλου, το ανατολικό. Σήμερα, ο άξονας της Ευρώπης παραμένει «γαλλογερμανικός», όσο και αν οι εθνικότητες ή οι αφυπνισμένοι εθνικισμοί αμφισβητούν. Ο Ευρωκεντρισμός, όμως, από τις δεκαετίες του 1970 και του 1980, δεν αποτελεί “μέτρο” εκτίμησης πολιτισμών που θεωρούνται “περιφερειακοί”, ή “περιθωριακοί”, όπως θεωρείται η νεώτερη Ελλάδα για μεγάλο χρονικό διάστημα της εξέλιξής της. Ειδικά, σήμερα, η αποσταθεροποίηση της Δύσης ως μιας αυτονόητης ενότητας είναι μια οικονομική, πολιτική και πολιτισμική πραγματικότητα.
Στο πεδίο της μουσικολογίας, επίσης, η ιδέα της “Δυτικής μουσικής” αμφισβητείται ως μια κατηγορία ενάντια στην οποία μπορεί να προσδιοριστεί το “άλλο” (το “διαφορετικό”). Άλλωστε, τις τελευταίες δεκαετίες του εικοστού αιώνα έχουν αμφισβητηθεί από ερευνητές οι θεμελιώδεις υποθέσεις της ιστορικής μουσικολογίας που αφορούν το “αλάνθαστο” της επικέντρωσης στην ιστορία ως προϊόν μεγάλων ανδρών, μεγάλων έργων, μεγάλων παραδόσεων και μεγάλων καινοτομιών. Αυτό οδήγησε στην μελέτη της μουσικής ως κοινωνικής δύναμης και σε ιστορίες της μουσικής που είχαν αποκλειστεί προηγουμένως από μελετητές, οι περισσότεροι από τους οποίους επικεντρώνονταν στη μελέτη της υψηλής τέχνης, της μουσικής των κοινωνικών ελίτ. Στη διαδικασία, επομένως, της ανάγνωσης εκ νέου της μουσικής ιστορίας, ζωτικό ρόλο μπορεί να παίξει και η συνεισφορά μας στο θέμα της συστηματικής προσέγγισης της λόγιας νεοελληνικής μουσικής, ως μέρος της ευρύτερης μελέτης των ποικίλων αλληλεπιδράσεων ανάμεσα στις “κυρίαρχες” και τις “περιφερειακές” πολιτισμικές τάσεις στην Ευρώπη. Η παρούσα μελέτη σχολιάζει μέσα από το προαναφερόμενο πρίσμα τη θέση της ιστορίας της λόγιας νεοελληνικής μουσικής στον ευρωπαϊκό ορίζοντα.
© Περιοδικό «Μουσικολογία»