Περιλήψεις τεύχους 22 (2015)

Μαρία Ντούρου

Η νοηματική σημασία των λέξεων και των φράσεων ως παράμετρος σύνθεσης των μελωδικών γραμμών της μελοποιημένης καβαφικής ποίησης

Όταν το 1930 ο Κωνσταντίνος Καβάφης είχε χαρακτηρίσει τον εαυτό του ως «ποιητή υπερμοντέρνο, ποιητή των μελλουσών γενεών», προβλέποντας ότι «τα στοιχεία της ποίησής του θα εκτιμήσουν ακόμα πιο πολύ οι γενεές του μέλλοντος, παρακινημένες από την πρόοδο των ανακαλύψεων και τον εκλεπτυσμένο νοητικό μηχανισμό τους», δεν μπορούσε να περάσει από το διορατικό του νου ότι η ποίησή του θα ενέπνεε δεκάδες ελλήνων και ξένων μουσουργών, οι οποίοι θα επιχειρούσαν τη μουσική απόδοση, για να γίνει λόγος στον όρο με τον οποίο ο Λεωνίδας Ζώρας αναφέρεται στη μελοποίηση του καβαφικού στίχου, της ποίησής του.

Η καβαφική ποίηση έδωσε νέα διάσταση στη νεοελληνική ποίηση και τα τραγούδια που γεννήθηκαν από τη μελοποίησή της έδωσαν διαφορετική πνοή στη νεοελληνική μουσική. Ο μεστός σε νοήματα ανθρωποκεντρικός, κριτικός στίχος του Καβάφη τροφοδοτεί τους έλληνες μουσουργούς με έμπνευση, προκαλεί την ευρηματικότητά τους και πλάθει τις μελωδικές γραμμές που τον αποδίδουν. Έτσι συχνά ο μελετητής ανακαλύπτει ότι οι διαστηματικές αλληλουχίες και τα ρυθμικά σχήματα που συνθέτουν το μέλος δεν είναι τυχαία, αλλά επιτείνουν τη νοηματική σημασία των λέξεων ή των φράσεων που μελοποιούνται.

Στα πλαίσια της οριοθέτησης του ογκώδους υλικού που απαντάται στη μουσική εργογραφία όσον αφορά στη μελοποιημένη καβαφική ποίηση, επιχειρείται στην παρούσα ανακοίνωση μία πρώτη γενική παρουσίαση της μουσικής απόδοσης των ποιημάτων «Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον» και «Η πόλις» από τους Λεωνίδα Ζώρα, Γιάννη Α. Παπαϊωάννου, Μίκη Θεοδωράκη, Θόδωρο Αντωνίου, Γιάννη Ιωαννίδη, Κυριάκο Σφέτσα, Γιώργο Κουρουπό και Λεωνίδα Κανάρη. Παράλληλα με τη μουσικολογική προσέγγιση των τραγουδιών λαμβάνει χώρα και νοηματική προσέγγιση των ποιημάτων.

© Περιοδικό «Μουσικολογία»