Η εξεύρεση – ή κατασκευή – ενός ασφαλούς κριτηρίου διάκρισης μεταξύ νοημόνων και άνοων οντοτήτων αποτελεί ακόμη και σήμερα ένα βασικό ζητούμενο της έρευνας που αποκαλούμε Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ). Η οργανωμένη αναζήτηση ενός τέτοιου κριτηρίου εκκινεί από τον Descartes και φτάνει μέχρι τις μέρες μας με τις διάφορες εκδοχές της «Δοκιμασίας Turing» (Turing Test). Αντιμετωπίζοντας το ερώτημα «μπορούν οι υπολογιστές να σκεφθούν;», ο Turing εισηγήθηκε τη «Δοκιμασία Turing», μια πειραματικού είδους διαδικασία κατά την οποία μια ομάδα ανθρώπων-κριτών υποβάλλει σε έναν ανακριτικού τύπου διάλογο τις υποψήφιες προς κρίση οντότητες (υπολογιστές και ανθρώπους) μέσω τερματικού. Η «Δοκιμασία Turing» έμελλε να αντιμετωπιστεί από τους ερευνητές της ΤΝ όχι μόνο ως ένα βασικό πείραμα-κριτήριο αξιολόγησης των ερευνητικών πεπραγμένων τους αλλά και ως ένα «κατευθυντικό όργανο» για τη σύνταξη διαφόρων θεωριών νοημοσύνης. Σε κάθε περίπτωση, τα εξήντα και πλέον χρόνια εφαρμογής της «Δοκιμασίας Turing» στο αξιολογικό σκέλος της ΤΝ οδήγησαν σε πλήθος φιλοσοφικών αντιπαραθέσεων και ανέδειξαν μια σειρά από σημαντικές αδυναμίες, οι οποίες, την τελευταία δεκαετία, επιχειρείται να προσπελαστούν με την εισήγηση καλλιτεχνικών και δη μουσικών εκδοχών της εν λόγω δοκιμασίας. Η Μουσική αντικαθιστά τη Γλώσσα και καθίσταται πλέον αυτή το μέσον δια του οποίου διαρθρώνεται η «Δοκιμασία Turing». Στο παρόν άρθρο επιχειρείται: α) H κατάδειξη του γεγονότος ότι με την μετάβαση από το γλωσσικό στο μουσικό μέσον, όχι μόνο δεν αποφεύγουμε τα προβλήματα της κλασσικής εκδοχής της «Δοκιμασίας Turing», αλλά επιπροσθέτως βρισκόμαστε αντιμέτωποι με το ζήτημα της υποκειμενικότητας κατά την καλαισθητική κρίση που εμφανιζόμενη στη «Δοκιμασία Turing» οδηγεί και σε μια υποκειμενικότητα κατά την περί νοημοσύνης κρίση· μια υποκειμενικότητα η οποία δεν πλήττει μόνο το αξιολογικό σκέλος της ΤΝ αλλά και αυτό της Μουσικής Γνωσιακής Έρευνας (Music Cognition). β) Εξετάζεται η δυνατότητα της «Δοκιμασίας Turing» να «επιζήσει» ως ερευνητικό «εργαλείο», έστω και υπό μια νέα προσέγγιση και χρήση, κατά την οποία το ενδιαφέρον μεταστρέφεται από τον κρινόμενο στον κριτή. Μια τέτοια αναστοχαστικού τύπου στροφή ενδέχεται να αποκαταστήσει το κύρος της «Δοκιμασίας Turing» μετατρέποντάς την από ένα διφορούμενο κριτήριο της ΤΝ σε ένα χρήσιμο ερευνητικό μέσον για τη Μουσικολογία.
© Περιοδικό «Μουσικολογία»