Περιλήψεις τεύχους 22 (2015)

Irmgard Lerch-Καλαβρυτινού

Μερικές παρατηρήσεις για τον ρυθμό στις συνθέσεις με ποιητικό κείμενο στο Liber Sancti Jacobi

Στα πολυφωνικά ρεπερτόρια του 12ου αιώνα, όπως καταγράφονται στα χειρόγραφα του Saint Martial και στο Liber Sancti Jacobi, ο μουσικός ρυθμός, απ’ όσο γνωρίζουμε, δεν εκφράζεται στην σημειογραφία. Συνεπώς, σε μελέτες και εκδόσεις των ρεπερτορίων αυτών από τον Brian Gillingham, τον Theodore Karp και άλλους δεν υπάρχει ενιαία ερμηνεία του ρυθμού.

Αυτό το άρθρο ασχολείται με τα κομμάτια με κείμενο σε ποιητική μορφή στο Liber Sancti Jacobi, παρουσιάζοντας ορισμένα κομμάτια που εμφανίζονται στα χειρόγραφα σε διαφορετικές εκδοχές. Η εξέταση αυτών καθώς και της μελοποίησης του “Jacobe sancte tuum”, του μοναδικού κειμένου του ρεπερτορίου αυτού σε μετρική ποιητική μορφή (πρόκειται για δακτυλικά εξάμετρα) – σε όλα τα άλλα η ποίηση είναι ρυθμική – οδηγεί στο συμπέρασμα ότι γενικώς στα κομμάτια με ποιητικό κείμενο σε αυτό το ρεπερτόριο η κάτω, κύρια φωνή πιθανόν πρέπει να εκτελεστεί σε νότες περίπου ίδιας διάρκειας. Η δεύτερη, πάνω φωνή, αν πρόκειται για διακοσμημένη αντίστιξη (florid counterpoint), όπως συμβαίνει κατά κανόνα, προτείνεται να προσαρμόζεται στην κύρια φωνή κρατώντας ως κεντρικές νότες λίγο παραπάνω αυτές που είναι σε συμφωνία με την σχετική νότα της κάτω φωνής, ενώ οι νότες σε διαφωνία μπορούν να αντιμετωπίζονται ως πιο γρήγορες διαβατικές νότες. Τέτοιου τύπου ρυθμικές διαφοροποιήσεις ίσως οδήγησαν στην διαμόρφωση της τροπικής σημειογραφίας.

© Περιοδικό «Μουσικολογία»