Περιλήψεις τεύχους 22 (2015)

Νίκος Πουλάκης

Μουσική, γλώσσα και νεο-αποικιοκρατικός κινηματογραφικός λόγος: Μία κριτική εθνομουσικολογική προσέγγιση της ταινίας Avatar

Από εθνομουσικολογική άποψη, η μουσική και η γλώσσα μοιράζονται ένα τουλάχιστον κοινό χαρακτηριστικό γνώρισμα: αποτελούν διακριτά μορφώματα της ανθρώπινης κουλτούρας, του τρόπου ζωής, και έχουν συγκεκριμένες ιστορικές και πολιτισμικές βάσεις. Σύγχρονοι εθνομουσικολόγοι, ανθρωπολόγοι και γλωσσολόγοι έχουν αναδείξει ποικίλες διαστάσεις της μουσικής και της γλώσσας ως επιτελεστικών συστημάτων που καλύπτουν – τόσο σε εμπειρικό όσο και σε συμβολικό επίπεδο – το τρίπτυχο «βίωμα – έκφραση – επικοινωνία». Το άρθρο που ακολουθεί δεν περιορίζεται σε μία απλή διαπίστωση των σχέσεων μεταξύ μουσικής και γλώσσας, η οποία στηρίζεται αποκλειστικά σε μουσικά και γλωσσικά κριτήρια, αλλά διευρύνει την ερμηνευτική προσέγγιση, εντάσσοντας στη συζήτηση δύο σχετικούς σημειωτικούς όρους: το «κείμενο» (text) και τον «λόγο» (discourse). Αν ως «κείμενο» ορίσουμε κάθε σύνολο σημείων που διαθέτει συγκεκριμένη συγκρότηση, τότε «λόγος» είναι η ευρύτερη πρακτική και διανοητική δυναμική κατασκευής, νοηματοδότησης και σύνδεσής του με άλλα κείμενα. Με βάση τις ανωτέρω θεωρητικές και μεθοδολογικές οριοθετήσεις και με αφετηρία τις σύγχρονες μουσικές-κινηματογραφικές αναλύσεις των οπτικοακουστικών μαζικών θεαμάτων, προσεγγίζω με κριτικό τρόπο την ταινία Avatar (2009) ως ένα κείμενο το οποίο εντάσσεται στη νεο-αποικιοκρατική λογική των σύγχρονων υπερπαραγωγών του αμερικάνικου εμπορικού κινηματογράφου.

© Περιοδικό «Μουσικολογία»