Περιλήψεις τεύχους 9 (1997)

Αλέξανδρος Γ. Μπαλτζής

Κοινωνιολογικές και φιλοσοφικές διαστάσεις του μουσικού υλικού

Η κοινωνιολογία της μουσικής ενδιαφέρεται για το μουσικό υλικό ως ιστορικά προδιαμορφωμένο αντικείμενο και υπόστρωμα ιδιότυπων μορφών έκφρασης και επικοινωνίας. Οι μορφές αυτές ως ενιαία κοινωνική διαδικασία προσδιορίζονται με τον όρο «καλλιτεχνική παραστατική πραγματοποίηση». Η διαδικασία αυτή, που αποτελεί μορφή ανθρώπινης δραστηριότητας, απαρτίζεται από την αισθητοποίηση του καλλιτεχνικού επινοήματος και την καλλιτεχνικά παραστατική εποπτεία. Η μουσική ζωή ως ενότητα ποικίλων δραστηριοτήτων (δημιουργία, συσσώρευση, αναπαραγωγή, διάδοση και, τέλος, πρόσληψη μουσικών δημιουργημάτων) περιλαμβάνει τις διαδικασίες της ιδιότυπης αισθητοποίησης και εποπτείας.
Ο μουσικός τονισμός – όπως άλλωστε και ο τονισμός γενικά – δεν είναι δυνατό να υπάρχει χωρίς υλικό φορέα, χωρίς το στοιχείο εκείνο, το οποίο ονομάζεται μουσικό υλικό. Σε κάθε μουσικό πολιτισμό το μουσικό υλικό διαμορφώνεται μέσα από σύνθετες διεργασίες και αποτελεί το πρωτογενές στοιχείο που το συλλογικό ή ατομικό μουσικοποιητικό υποκείμενο χρησιμοποιεί, προκειμένου να αισθητοποιήσει το δημιουργικό του επινόημα.
Ως ιστορικό (κοινωνικό) προϊόν, το μουσικό υλικό «κωδικοποιεί» με ιδιόμορφο τρόπο την ανθρώπινη αντίληψη για την πραγματικότητα (όχι μόνο την ηχητική). Η «κωδικοποίηση» αυτή δεν είναι άμεση, αλλά διαμεσολαβείται από τις κοσμοθεωρητικές αντιλήψεις που διέπουν την εκάστοτε συγκεκριμένη του διαμόρφωση. Το μουσικό υλικό δεν υφίσταται ως ουδέτερη οντότητα, αλλά ως διυποκειμενική σχέση που αφορά την αξιολόγηση και τον προσδιορισμό των τρόπων με τους οποίους μπορεί να κερματιστεί το ηχητικό συνεχές και οι οποίοι μπορούν να θεωρηθούν μουσικά αξιοποιήσιμοι ή να αποκλειστούν.

© Περιοδικό «Μουσικολογία»