Η μουσική στη διάρκεια των αιώνων αποτέλεσε ένα από τα βασικά αντικείμενα για
την εκπαίδευση των παιδιών και των νέων, ακόμη και στις πρώτες μορφές οργανωμένης
διδασκαλίας. Από την αρχαία Ελλάδα μέχρι τις μέρες μας, σε όλες τις μορφές και τις εκφάνσεις
του πολιτισμού, η μουσική και η διδασκαλία της κατείχαν σημαντική θέση. Στη διάρκεια του 20ού
αιώνα μια ποικιλία μεθόδων, παραδόσεων και αλλαγών στη μουσική ως τέχνη καθώς και στη
διδασκαλία της δημιούργησαν μια «έκρηξη» στο χώρο της διδακτικής της μουσικής. Θα
μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχουν τόσοι διαφορετικοί τρόποι διδασκαλίας της μουσικής
σήμερα όσοι και δάσκαλοι. Μπορούμε όμως να διακρίνουμε κάποιες μεθόδους που είναι
περισσότερο συστηματοποιημένες από κάποιες άλλες. Επίσης, από όλες τις μεθόδους μουσικής
που χρησιμοποιούνται, κάποιες έχουν αντέξει στη δοκιμασία του χρόνου και βασίζονται σε
συγκεκριμένες παραδόσεις. Άλλες είναι πιο καινούργιες και αναπτύχθηκαν μέσα από τις
μεταβαλλόμενες συνθήκες της κοινωνίας και της τεχνολογίας. Κάποιοι εκπαιδευτικοί της
μουσικής παραμένουν πιστοί σε μία και μόνη μέθοδο, ενώ άλλοι χρησιμοποιούν τεχνικές και
προσεγγίσεις διαφορετικών μεθόδων. Στο τέλος ο καθένας βρίσκει τον δικό του δρόμο και
διαμορφώνει την προσωπική μέθοδο διδασκαλίας, αυτή που θεωρεί ότι έχει το καλύτερο
αποτέλεσμα στην ανάπτυξη της μουσικής ικανότητας και των δεξιοτήτων των μαθητών.
Η γνώση των διαφορετικών μεθόδων, μέσα από τις βασικές θεωρητικές τους αρχές και την εφαρμογή τους, αποτελεί το πρώτο βήμα για τη διαμόρφωση της προσωπικής μεθόδου του κάθε εκπαιδευτικού της μουσικής. Το παρουσιαζόμενο βιβλίο επιτελεί λοιπόν αυτόν τον σκοπό. Έρχεται να μας ενημερώσει για μια σειρά μεθόδων διδασκαλίας της μουσικής που έχουν διαμορφωθεί κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Το βιβλίο της Παυλίνας Καραδήμου-Λιάτσου συγκεντρώνει και αναφέρει τις σημαντικότερες μεθόδους διδασκαλίας της μουσικής που αναπτύχθηκαν κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα, επικεντρώνοντας στην προσχολική ηλικία.
Αποτελείται από δέκα κεφάλαια, το καθένα εκ των οποίων είναι αφιερωμένο σε έναν μουσικοπαιδαγωγό και τη μέθοδό του. Το τελευταίο κεφάλαιο, το δέκατο, αποτελεί μια σύνθεση απόψεων των μουσικοπαιδαγωγών του 20ού αιώνα, σε μια προσπάθεια να επισημανθούν σημαντικές έννοιες και αρχές που είναι κοινές στους διάφορους δημιουργούς επιμέρους μεθόδων διδασκαλίας της μουσικής.
Το κεφάλαιο αυτό έχει πιθανώς στόχο να αποτελέσει έναν οδηγό για τους σημερινούς δασκάλους της μουσικής. Αποτελεί και το μεγαλύτερο μέρος του παρόντος βιβλίου, καλύπτοντας το 1/3 του συνολικού περιεχομένου. Περιλαμβάνει προτάσεις για δραστηριότητες που καλύπτουν όλο το φάσμα της μουσικής διδασκαλίας, όπως είναι η ακρόαση, η καλλιέργεια του ρυθμού, η καλλιέργεια της φωνής και η διδασκαλία του τραγουδιού, το παιχνίδι, η μουσική εξερεύνηση και ο αυτοσχεδιασμός, η μουσική και η κίνηση, η ενασχόληση με τα μουσικά όργανα, καθώς και η διδασκαλία της μουσικής γραφής και ανάγνωσης. Σε πολλές περιπτώσεις προσφέρονται παραδείγματα δραστηριοτήτων και τραγουδιών. Όμως, σε κάποιες περιπτώσεις στα τραγούδια δεν αναγράφεται ο συνθέτης και / ή ο δημιουργός των στίχων, καθώς και σε κάποια ποιήματα δεν αναφέρεται ο ποιητής και η συλλογή από την οποία είναι παρμένα.
Στα υπόλοιπα εννέα κεφάλαια του βιβλίου η παρουσίαση κάθε μουσικοπαιδαγωγού και της αντίστοιχης μεθόδου γίνεται συνοπτικά, με μικρή αναφορά στα βιογραφικά του στοιχεία και αναφορά και επεξήγηση των βασικών σημείων της κάθε μεθόδου με παραδείγματα. Στα κεφάλαια που αφορούν τους Dalcroze, Kodály και Orff υπάρχει ξεχωριστή αναφορά στην εφαρμογή των μεθόδων αυτών στην προσχολική ηλικία, η οποία είναι διανθισμένη με παραδείγματα.
Εκτός από τις τρεις παραπάνω αναφερθείσες μεθόδους, που είναι και οι περισσότερο γνωστές στη χώρα μας, εκτενής αναφορά γίνεται και σε δύο μουσικοπαιδαγωγούς λιγότερο γνωστούς: στον Maurice Martenot, του οποίου το έργο αναφέρεται κυρίως στην αναμόρφωση της διδασκαλίας της μουσικής στα ωδεία και τις μουσικές σχολές, καθώς και στην Sigrid Abel Struth, η οποία άσκησε σημαντική επίδραση στην ανάπτυξη της μουσικής παιδαγωγικής στη Γερμανία το δεύτερο μισό του 20ού αιώνα. Το έργο της αφορά κυρίως τη διδασκαλία της μουσικής στα μικρά παιδιά.
Μικρότερα σε έκταση κεφάλαια παρουσιάζουν βασικά στοιχεία των απόψεων των: Edgar Willems, του οποίου το έργο αφορά κυρίως την προσχολική μουσική αγωγή, η οποία όμως είναι ενταγμένη σε ωδείο και όχι στη γενική εκπαίδευση· Shinichi Suzuki, του οποίου η μέθοδος ξεκίνησε και αφορά κυρίως την εκμάθηση του βιολιού, αν και έχει εφαρμογές και σε άλλα όργανα· John Paynter, ο οποίος, βασισμένος στις απόψεις του για τη μουσική δημιουργικότητα, ανέπτυξε ένα πλήρες αναλυτικό πρόγραμμα για όλο το φάσμα της διδασκαλίας της μουσικής στη γενική εκπαίδευση.
Τέλος, παρουσιάζεται το Manhatanville Music Curriculum Program, και συγκεκριμένα το πρώτο μέρος του, που ονομάζεται “Interaction”, το οποίο είναι ένα αναλυτικό πρόγραμμα για τις ηλικίες 5-7 και βασίζεται σε δημιουργικές δραστηριότητες, την ανακάλυψη και την εξερεύνηση της μουσικής.
Το βιβλίο, λοιπόν, της Παυλίνας Καραδήμου-Λιάτσου, όπως καταθέτει και η ίδια στην εισαγωγή, αποτελεί μια «συμπυκνωμένη» παρουσίαση μερικών μεθόδων διδασκαλίας της μουσικής, όπως αυτές αναπτύχθηκαν στη διάρκεια του 20ού αιώνα, με έμφαση στην εφαρμογή τους στην προσχολική μουσική αγωγή. Σίγουρα δεν εξαντλούνται οι πολλές και ποικίλες μέθοδοι διδασκαλίας της μουσικής, και αναμφισβήτητα η επιλογή αυτών των συγκεκριμένων για την παρουσίασή τους στην έκδοση αυτήν αντανακλά τις απόψεις της συγγραφέως. Για παράδειγμα, απουσιάζει η αναφορά στις απόψεις και τη μέθοδο του Edwin Gordon, ο οποίος άσκησε ιδιαίτερη επίδραση στη διδασκαλία της μουσικής στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού, τονίζοντας τη σημασία της ακρόασης και της ανάπτυξης της εσωτερικής ακοής καθώς και την ανάγκη οργανωμένης μουσικής διδασκαλίας από τις μικρές ηλικίες.
Η Μουσικοπαιδαγωγική τον 20ό αιώνα της Παυλίνας Καραδήμου-Λιάτσου προσφέρει τη δυνατότητα στον αναγνώστη να ενημερωθεί για τις απόψεις μερικών από τους σημαντικότερους μουσικοπαιδαγωγούς του 20ού αιώνα. Όπως αναφέρει και η ίδια στον επίλογο, το βιβλίο αυτό αναμφισβήτητα αποτελεί «ένα χρήσιμο εργαλείο» για όλους όσοι ενδιαφέρονται για τη διδασκαλία της μουσικής, ιδιαίτερα στην προσχολική αγωγή, αλλά και όχι μόνο.
Ο χώρος της μουσικής παιδαγωγικής στη χώρα μας υποφέρει από τη σοβαρή έλλειψη ελληνικής βιβλιογραφίας. Κάθε νέα προσθήκη, επομένως, αποτελεί ένα σημαντικό γεγονός, και είθε να αποτελέσει έναυσμα για τη συγγραφή ακόμη περισσότερων βιβλίων στο χώρο.
| © Περιοδικό «Μουσικολογία» |