Καθώς το μείζον ποσοστό της γραπτής και προφορικής παράδοσης της Βυζαντινής Μουσικής παραδίδεται (αδιάκοπα από τον 10ο αιώνα ώς σήμερα) καταγεγραμμένο ή εκπεφρασμένο στα ελληνικά, φαντάζει ίσως αυτονόητο ότι ως «μητρική γλώσσα» της ψαλτικής έκφρασης θα πρέπει να αναγνωρίζεται η ελληνική. Κι ενώ, ήδη από πολύ νωρίς, όχι μόνον έχουν επιχειρηθεί αλλά έχουν και με επιτυχία καταγραφεί ανάλογες διατυπώσεις της Βυζαντινής Μουσικής σε διάφορες άλλες (κυρίως βαλκανικές) γλώσσες, η απόπειρα αυτή φαίνεται κάθε φορά να είναι απόλυτα προσκολλημένη στο όποιο αρχικό ελληνόγλωσσο μουσικό πρότυπο (όμοια προς το οποίο τρέπεται και διαμορφώνεται, συνήθως, κάθε αντίστοιχη αλλόγλωσση μουσική διατύπωση)· γι’ αυτό και η ορολογία που καθιερώθηκε και χρησιμοποιείται για παρόμοια εγχειρήματα περιστρέφεται γύρω από τον χαρακτηριστικό όρο «προσαρμογή».
Πρόσφατη εμπειρία μου αντίστοιχης απόπειρας «προσαρμογής» της Βυζαντινής Μουσικής στην κορεατική γλώσσα, μου έδωσε την ευκαιρία να αναπτύξω περαιτέρω γόνιμους προβληματισμούς πάνω στην πεπατημένη διαδικασία, αλλά και να διαμορφώσω (έστω και σε πρωτόλειο επίπεδο) μιαν αλλιώτικη σχετική μεθοδολογία, που ευελπιστώ ότι διευρύνει τη συνήθη και καθιερωμένη διαδικασία ανάλογων «προσαρμογών». Οι προβληματισμοί μου εκκινούν από την ανάδειξη της εγγενούς «ελαστικότητας» της Βυζαντινής Μουσικής (ένα κεφαλαιώδες συστατικό στοιχείο της, που της επιτρέπει ουσιαστικά να «μιλήσει» σε οποιαδήποτε γλώσσα), ενώ σχετίζονται και με την προφανή «δυναμική» διάσταση όλων των επιμέρους παραμέτρων της (σημειογραφία, ηχητικό περιβάλλον, μελική ανάπτυξη κ.ο.κ.)· με τις παρατηρήσεις μου αποπειρώμαι να προβάλω τις απεριόριστες προοπτικές της φύσης και λειτουργίας της ίδιας της μουσικής, ώστε αυτή να απεγκλωβιστεί από οποιαδήποτε στείρα και δογματική θεώρηση: ισχυρίζομαι ότι δεν πρόκειται για κάποιου είδους «ιερή μουσική», που θα ήταν ανεπίτρεπτο να παραβιάζεται, αλλά για ένα ανοικτό και ευέλικτο «μουσικό μόρφωμα», που οσάκις είναι αναγκαίο και απαραίτητο επιβάλλεται να αλλάζει και να εξελίσσεται.
Τους παραπάνω προβληματισμούς θα προσπαθήσω να παρουσιάσω στην παρούσα ανακοίνωση.
© Περιοδικό «Μουσικολογία»