Προλογικό σημείωμα

Στο παρόν τεύχος 12-13 της Μουσικολογίας παρουσιάζεται, μέσα από τη θεματική και τον τρόπο διαπραγμάτευσης των άρθρων, μια αρκετά πρωτότυπη σύνθεση ύλης. Η επιδίωξή μας για την προώθηση της έρευνας του αισθητικού αναστοχασμού για τη μουσική συνδέεται με την προώθηση της σύγχρονης θεωρητικής συζήτησης σχετικά με την ερμηνευτική και αναλυτική μεθοδολογία των μουσικών έργων. Διαπιστώνοντας ότι ο σχετικός προβληματισμός βρίσκεται αυτή τη στιγμή διεθνώς σε μια αναγεννησιακή σχεδόν ακμή στο πλαίσιο της μουσικολογίας, αναλογιστήκαμε για μία ακόμη φορά το εκδοτικό κενό στον τόπο μας σε σχέση με τα πεδία μας. Παρόλο που ο νεότερος μουσικοαισθητικός προβληματισμός υπάρχει εδώ και αρκετά χρόνια και στο πανεπιστήμιο διδάσκονται μουσικοαισθητικές θεωρίες εδώ και παραπάνω από δέκα χρόνια, ενώ στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών Αθηνών αντιπροσωπεύεται το πεδίο της αισθητικής, κοινωνιολογίας και φιλοσοφίας της μουσικής από την ίδρυσή του, παρατηρείται μια σχεδόν απελπιστική έλλειψη σχετικής βιβλιογραφίας στη γλώσσα μας και κυρίως μεταφράσεων κλασικών κειμένων μουσικοαισθητικής θεωρίας. Στο πλαίσιο του προβληματισμού μας για τη δημιουργία προϋποθέσεων μελέτης και έρευνας στα πεδία μας, επισημαίνουμε την αναγκαιότητα έγκυρων μεταφράσεων μουσικοαισθητικών και μουσικολογικών κλασικών επιστημονικών έργων, ως βάση για την ουσιαστική προώθηση της συγγραφής και της έρευνας.
Με αυτό το σκεπτικό, συμπεριλαμβάνουμε στο παρόν τεύχος την §52 από το κλασικό έργο της ρομαντικής αισθητικής Ο κόσμος ως βούληση και παράσταση (Die Welt als Wille und Vorstellung) του Α. Σοπενχάουερ, σε μετάφραση του Μάρκου Τσέτσου. Περιλαμβάνονται επίσης τέσσερα άρθρα, τα οποία διερευνούν σε διαφορετικά επίπεδα και από διαφορετικές οπτικές γωνίες το φαινόμενο του ρομαντισμού και τη σχέση του με τη σύγχρονη μουσική (Μάρκος Τσέτσος, Ίων Ζώτος, Μιχάλης Λαπιδάκης, Αναστάσιος Χαψούλας).
Δεύτερη θεματική ενότητα του τεύχους αυτού αποτελούν τα άρθρα του Μάρκου Δραγούμη και της Καίτης Ρωμανού, τα οποία συμβάλλουν στην έρευνα για τη νεοελληνική μουσική, ενώ το άρθρο του Γιώργου Ζερβού εντάσσεται στο πλαίσιο του μουσικολογικού και αισθητικού προβληματισμού για την έννοια της «σωστής επεξεργασίας».
Κείμενα κοινωνιολογίας και αισθητικής της μουσικής για συγκεκριμένα μουσικά φαινόμενα, βασισμένα σε προσωπική έρευνα και επιστημονικό ενδιαφέρον διερεύνησης της συνθετικής δημιουργικής πρόσληψης και των κοινωνικών-πολιτισμικών της πλευρών από έλληνες συγγραφείς, δεν υπήρξαν πολλά έως τώρα. Για προβλήματα κοινωνιολογικής θεωρίας της μουσικής και της σχέσης της προς τη μουσικολογία δημοσιεύσαμε στο προηγούμενο τεύχος της Μουσικολογίας μια μετάφραση από την Εισαγωγή του βιβλίου Η μουσική κατά την αλλαγή των κοινωνιών του Κ. Μπλάουκοπφ από τον Α. Μπαλτζή και ένα άρθρο του ιδίου για την ίδια προβληματική. Αυτή τη φορά, ο σχετικός προβληματισμός εμπλουτίζεται για το περιοδικό μας με δύο άρθρα (Σάββας Πατσαλίδης, Μηνάς Αλεξιάδης) που ερευνούν φαινόμενα της αφρο-αμερικανικής μουσικής κουλτούρας διαφορετικών χρονικών περιόδων και από διαφορετική σκοπιά.
Στο τεύχος αυτό έχουμε την τιμή και τη χαρά να δημοσιεύουμε το λόγο του καθηγητού Μουσικολογίας του Πανεπιστημίου του Αμβούργου Κωνσταντίνου Φλώρου, τον οποίο εκφώνησε κατά την τελετή αναγόρευσής του σε επίτιμο διδάκτορα του Τμήματος Μουσικών Σπουδών στη Μεγάλη Αίθουσα τελετών του Πανεπιστημίου, στις 2/2/1999, με τον τίτλο «Μουσική για τον Άνθρωπο». Από το νέο ακόμα Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών έχουν έως τώρα αναγορευθεί επίτιμοι διδάκτορες, κατά χρονολογική σειρά, οι σημαντικοί ερευνητές και δημιουργοί της μουσικής Σίμων Καράς, Σπυρίδων Περιστέρης, Μίκης Θεοδωράκης, καθώς και οι Γιάννης Γ. Παπαϊωάννου και Γιώργος Σισιλιάνος. Ο Κωνσταντίνος Φλώρος είναι ο πρώτος μουσικολόγος, κατά κύρια ιδιότητα, καθηγητής πανεπιστημίου που αναγνωρίζεται από το ελληνικό πανεπιστήμιο ως επιστήμονας διεθνούς κύρους, σε ένα έως τώρα σπανιότατο για τον τόπο μας ακαδημαϊκό πεδίο, όπως είναι η μουσικολογία.
Λόγω της καθυστερημένης ίδρυσης Τμημάτων Μουσικών Σπουδών, οι έλληνες μουσικολόγοι και συνθέτες της γενιάς του ανέπτυξαν τις δραστηριότητές τους κυρίως στον ελεύθερο ερευνητικό και καλλιτεχνικό χώρο ή μέσα από άλλους, σημαντικούς οπωσδήποτε, θεσμούς, εκτός πανεπιστημίου.
Λόγω των ιδιοτυπιών αυτών του χώρου, η διαπιστωμένη από εμάς όποια δυσκολία ένταξης της ευρωπαϊκής μουσικολογίας και αισθητικής στον τόπο μας αποτελεί και δυσκολία ένταξης ενός πολυδιάστατου, διεθνώς αναγνωρισμένου έργου, όπως είναι το έργο του Φλώρου, το οποίο απλώνεται σε πολλά πεδία, θίγοντας σημαντικές μεθοδολογικές πλευρές της σχέσης της μουσικολογίας προς τον κύκλο συγγενών της επιστημών, όπως ιδιαίτερα η φιλολογία, αλλά και η φιλοσοφία, η ψυχολογία και η σημειολογία, συνδέοντας έτσι την αισθητική της μουσικής με την ερμηνευτική μέθοδο προσέγγισης της μουσικής δημιουργίας.
Σε μας απομένει το καθήκον της προώθησης του έργου αυτού στον τόπο μας, με κριτικές παρουσιάσεις και μεταφράσεις και με την ένταξή του στις μεθοδολογικές συζητήσεις των πανεπιστημιακών σεμιναρίων. Το κείμενο που δημοσιεύουμε έχει το ύφος της πανηγυρικής ομιλίας, με το οποίο τονίζονται κυρίως οι ανθρωπιστικές διαστάσεις της μουσικής.
Προβήκαμε σε αυτή τη σύνθεση ύλης του περιοδικού προκειμένου να συμπεριλάβουμε και πάλι νέες συγγραφικές δυνάμεις στο πεδίο μας και να διευρύνουμε τον ορίζοντα με νέες θεματικές, χρήσιμες για μια συνολική μουσικοαισθητική σύγχρονη συζήτηση. Κείμενα, τα οποία έχουν προαναγγελθεί από το περιοδικό, συμπεριλαμβάνονται στον συνολικό προγραμματισμό των επόμενων τευχών.
Υστερόγραφο: Με την ολοκλήρωση των εκδοτικών εργασιών για το τεύχος αυτό έγινε γνωστός ο θάνατος του σημαντικού μουσικολόγου Γιάννη Γ. Παπαϊωάννου (3/2/2000). Η Μουσικολογία δημοσιεύει εδώ ένα κείμενο του Ί. Ζώτου αναφερόμενο στον εκλιπόντα και επιφυλάσσεται σε επόμενο τεύχος να προβεί σε αποτίμηση του συνολικού του έργου για την Σύγχρονη Μουσική.

© Περιοδικό «Μουσικολογία»