Προλογικό σημείωμα

Στο άρθρο των Γιάννη Παπαθανασίου και Νικολάου Μπούκα παρουσιάζεται η διαχρονική παράδοση του ύμνου Επί σοι χαίρει Κεχαριτωμένη. Πρόκειται για μια έρευνα των χειρόγραφων μουσικών πηγών με πρωτότυπα συμπεράσματα ως προς τον εντοπισμό της αρχαιότερης χειρόγραφης πηγής του ποιητικού και μελωδικού κειμένου και συγκριτικά ως προς μεταγενέστερες πηγές.

Το άρθρο του Γιώργου Φιτσιώρη μάς εισάγει σε θεωρητικά ερωτήματα της σενκεριανής θεωρίας και της εξέλιξής της σε ποικίλες μουσικοθεωρητικές τάσεις στις ΗΠΑ. Ο συγγραφέας αναφέρεται παραδειγματικά στις θεμελιώδεις έννοιες και αρχές του Schenker, που συμπυκνώνονται στην αντίληψη ενός δομικού ρυθμού των τονικών έργων. Η πρωτοτυπία του άρθρου αυτού στον τόπο μας, όπως άλλωστε και των άλλων άρθρων του συγγραφέα, οφείλεται παράλληλα και στο ιδιαίτερα συστηματικό και ταυτόχρονα γλαφυρό ύφος του.

Ως μικρό αφιέρωμα στον Schönberg (1874-1951) και τη Σχολή του, δημοσιεύουμε το επίσης πρωτότυπο άρθρο του Γιώργου Ζερβού για τον Webern και τις αισθητικοφιλοσοφικές διαστάσεις της έννοιας της παραλλαγής στο έργο του. Επίσης το άρθρο του Ίωνα Ζώτου, για έναν σχεδόν άγνωστο στον τόπο μας οπαδό του Schönberg και μαθητή του Webern, τον Humphrey Searle. Η παρουσίαση φέρνει στο φως άγνωστες βιογραφικές πληροφορίες και αισθητικές διαστάσεις του έργου του, σε σύγκριση με τις επιρροές από τη Σχολή του Schönberg.

Τέλος, το άρθρο του Μηνά Αλεξιάδη πραγματεύεται θεωρητικά και ερμηνευτικά ερωτήματα της μουσικής τζαζ ως προς την έννοια του ιδιότυπού της ιδιώματος. Ο συγγραφέας αναφέρεται συγκριτικά σε ορισμούς της τζαζ από θεωρητικούς της και στη συστατική για τη μουσική αυτή διάσταση του αυτοσχεδιασμού.

Στη βιβλιοπαρουσίαση συμπεριλαμβάνουμε μια σημαντική δοκιμιακή πραγματεία, την Αισθητική της Μουσικής του Carl Dahlhaus, η οποία άφησε εποχή στο χώρο της διεθνούς μουσικολογίας, εκφράζοντας το πνεύμα της δεκαετίας του ’70, και μεταφράστηκε πρόσφατα στα ελληνικά. Η βιβλιοπαρουσίαση αυτή είναι του Μάρκου Τσέτσου, ο οποίος με αντικειμενικό και κριτικό τρόπο διαχειρίζεται τα μεθοδολογικά προβλήματα της θεωρητικής και αισθητικοφιλοσοφικής βιβλιογραφίας. Επίσης, συμπεριλαμβάνουμε την παρουσίαση του μοναδικού για το χώρο μας βιβλίου του Καθηγητή Απόστολου Κώστιου Μέθοδος Μουσικολογικής Έρευνας από την Καίτη Ρωμανού. Στο βιβλίο αυτό εκτίθενται με υποδειγματικό τρόπο προβλήματα της μουσικοϊστορικής έρευνας και της αρχειακής διαχείρισης των πηγών.

Ένα σπουδαίο γεγονός για το χώρο της μουσικολογίας θέλουμε να ανακοινώσουμε εδώ. Στις 26 Απριλίου 2001 έλαβε χώρα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών η διάλεξη του σημαντικού μουσικολόγου, Καθηγητή Ludwig Finscher, νυν Γενικού Εκδότη της Β΄ έκδοσης της Μεγάλης Μουσικής Εγκυκλοπαίδειας Η μουσική στην Ιστορία και στο Παρόν (Die Musik in Geschichte und Gegenwart, συντομ. MGG), η οποία αυτή τη φορά διεύρυνε τα άρθρα της τόσο ως προς τη μεθοδολογία τους (με ιστορικοκοινωνιολογικές και γενικώς σύγχρονες διαστάσεις της έρευνας), όσο και ως προς τον κύκλο των αντικειμένων. Ιδιαίτερα στη μουσική της Νεότερης Ελλάδας και στα επιμέρους σχετικά λήμματα, με συγγραφείς Έλληνες μουσικολόγους, αφιερώνεται αξιοσέβαστος χώρος. Στη διάλεξη που αναφέρουμε, το κείμενο της οποίας δημοσιεύουμε ως πρώτο στη σειρά άρθρο σε τούτο το τεύχος, κατόπιν της ευγενούς παραχώρησής του στη Μουσικολογία από το Μέγαρο και τη Βιβλιοθήκη «Λίλιαν Βουδούρη», το θέμα Η σύνθεση μετά τον Beethoven. Συμβολή στην ιστορία της Συμφωνίας μεταξύ Beethoven και Schumann αποτελεί μία ερευνητική συμβολή στην ιστορία του 19^ου αιώνα, αλλά και στην αισθητική και ιδεολογική ερμηνεία των έργων. Η πρωτοτυπία της ανακοίνωσής του αναδύεται μέσα από μία χαρακτηριστική για την παράδοση της γερμανικής επιστήμης διαλεκτική έκθεση ιστορικών και αισθητικών διαδικασιών. Αυτή η σοφία της πραγμάτευσής του και η γοητεία του ως ομιλητού θα μείνουν αξέχαστες στους ακροατές. Να υπενθυμίσουμε ότι η Μουσικολογία στο Τεύχος 9 συμπεριλαμβάνει στις «Βιβλιοπαρουσιάσεις» μία εκτενή παρουσίαση του τιμητικού τόμου-αφιερώματος (1995) για τα 65 του χρόνια, στο οποίο εμπεριέχονται άρθρα 84 μουσικολόγων, που καλύπτουν ένα φάσμα θεματικής από τον πρώιμο Μεσαίωνα έως τη σύγχρονη εποχή. Ο Φίνσερ, κατεξοχήν εκπρόσωπος της ιστορικής αλλά και της ιστορικοκοινωνιολογικής και αισθητικής κατεύθυνσης της μουσικολογίας, συνέβαλε στο να διευρυνθούν τα όρια της επιστήμης προς τις πλέον σύγχρονες κατευθύνσεις. Όπως αναφέρεται και στον πρόλογο αυτού του τόμου-αφιερώματος, «το να συλλάβει κανείς όλα τα μουσικά και ιστορικοπολιτισμικά συμβάντα, για τα οποία εργάσθηκε ο ίδιος ο Φίνσερ, δεν θα ήταν δυνατόν να πραγματοποιηθεί ακόμα και με τον παρόντα αριθμό των συμβολών». Για τη εξέχουσα φυσιογνωμία του, αλλά και για τη συμβολή του στην προώθηση της ελληνικής μουσικολογίας, στις 28 Φεβρουαρίου 2002 ανακηρύχθηκε Επίτιμος Διδάκτορας του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Η Μουσικολογία θέλει να ανακοινώσει επίσης ότι διοργάνωσε, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο «Γκαίτε» Αθηνών, το πρώτο διεθνές τριήμερο Συνέδριό της με έναν ιδιαίτερα καίριο προβληματισμό για την επιστήμη και το ρόλο της μουσικής στην κοινωνία σήμερα, με το γενικό θέμα Η Αξία της Μουσικής Σήμερα. Η Μουσική Μεταξύ Ουμανισμού και Εμπορευματοποίησης. Το Συνέδριο πραγματοποιήθηκε στις 25-27 Φεβρουαρίου 2002 στο Ινστιτούτο «Γκαίτε» και έκλεισε με συναυλία της Σειράς της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών Μουσικές του Κόσμου. Οι θεματικοί κύκλοι συμπεριέλαβαν τις κοινωνιολογικές, αισθητικές, ιστορικές και επιστημολογικές διαστάσεις του προβλήματος. Στο Συνέδριο συμμετείχαν 26 ομιλητές, μεταξύ αυτών και τα μέλη της Τιμητικής Επιτροπής του περιοδικού, Ludwig Finscher και Κωνσταντίνος Φλώρος (αναλυτικότερα βλ. το πρόγραμμα του συνεδρίου). Η Μουσικολογία προγραμματίζει τη διεξαγωγή και άλλων ετησίων διεθνών συνεδρίων, στοχεύοντας στην ενίσχυση της μουσικολογικής συζήτησης στον τόπο μας.